Yasal Olmayan Nedir? Sınırların Ötesine Geçen Bir Hikâye
Hayatta hepimizin ortak bir korkusu vardır: yanlış bir şey yapmak. Bazen bir tabela görürüz, “yasaktır” yazar; bazen de kanun kitaplarında kalın harflerle “yasal değildir” diye belirtilir. Ama durup düşündüğümüzde şu soruyla karşılaşırız: “Yasal olmayan nedir?” Gerçekten sadece kanunda yazan mı, yoksa vicdanın da bir sözü var mı?
Bu yazıda size kuru tanımlar sunmayacağım. Çünkü yasalar, sadece madde madde yazılan kurallar değil; insanların yaşadıkları, hata yaptıkları, ders aldıkları gerçek hayat hikâyeleriyle anlam kazanır. Hadi birlikte bu kavramın derinlerine inelim.
Yasal Olmayanın Basit Tanımı: Hukukun Kırmızı Çizgisi
En yalın haliyle, “yasal olmayan” demek, devletin koyduğu kurallara ve düzenlemelere aykırı olan eylemler demektir. Yasalar toplumun güvenliğini, düzenini ve haklarını korumak için oluşturulur. Bir davranış bu çerçeveyi ihlal ettiğinde, yani hukuki sınırların dışına çıktığında, “yasal olmayan” hâline gelir.
Ancak bu tanım buzdağının sadece görünen kısmıdır. Çünkü bir davranışın yasal olup olmaması, yalnızca onun doğasına değil, zamanın ruhuna, toplumun değerlerine ve devletin önceliklerine de bağlıdır.
Zamana Göre Değişen Yasalar: Dün Suçtu, Bugün Değil
Tarihte birçok şey bir zamanlar yasadışı sayılırken bugün tamamen yasal ve normaldir.
1900’lerin başında kadınların birçok ülkede oy kullanması “yasal olmayan”dı.
20. yüzyıl ortalarında eşcinsel ilişkiler pek çok ülkede suç olarak kabul ediliyordu.
Bugün birçok ülkede esrar kullanımı hâlâ yasadışı, bazı yerlerde ise kontrollü olarak serbest.
Bu örnekler bize gösteriyor ki “yasal olmayan” sadece kanunla değil, toplumun evrimiyle de şekillenir. Kimi zaman yasalar ileridir, kimi zaman ise toplumun gerisinde kalır.
İstatistiklerle Gerçek Dünya: Yasal Olmayanın Etkisi
Dünyada her yıl milyonlarca insan, yasal olmayan eylemler nedeniyle yargılanıyor. 2023 Birleşmiş Milletler verilerine göre:
Küresel düzeyde yılda yaklaşık 9 milyon kişi uyuşturucu bağlantılı suçlardan tutuklanıyor.
Siber suçlar nedeniyle dünya ekonomisi yılda 6 trilyon doların üzerinde zarara uğruyor.
Her yıl yaklaşık 1,2 milyon insan, insan kaçakçılığı ve yasa dışı göç rotaları üzerinde hayatını kaybediyor.
Bu sayılar sadece rakam değil; arkalarında kırık hayatlar, dağılmış aileler, yeniden başlama çabaları var. “Yasal olmayan”ın soğuk bir kelime gibi görünmesinin nedeni belki de bu insani yüzünü çoğu zaman göremememizdir.
Bir İnsan Hikâyesi: İyilik de Bazen Yasal Olmayabilir
Bundan birkaç yıl önce Avrupa’da yaşanan bir olay, “yasal olmayan” kavramını tartışmaya açtı. Bir çiftçi, sınırın hemen ötesinde donmak üzere olan göçmen bir aileyi evine aldı, yemek verdi, sıcak yatak sağladı. Ancak bunu bildirmediği için yasa dışı göçmenlere yardım etmek suçlamasıyla yargılandı.
Bu hikâye bize önemli bir soru sorduruyor: Bir davranış yasa dışı olabilir ama yine de doğru olabilir mi? Yasalar düzeni korumak için vardır, ama bazen insan vicdanı bambaşka bir yol gösterir.
Yasal Olmayan ile Etik Olmayan Arasındaki Fark
Çoğu insan bu iki kavramı birbirine karıştırır.
Yasal olmayan, kanunlara aykırı olan şeydir.
Etik olmayan, toplumun ahlaki değerlerine aykırıdır.
Her yasal olmayan davranış etik dışı değildir. Örneğin, otoriter rejimlerde basın özgürlüğü için yazı yazmak yasa dışı olabilir ama etik olarak doğru kabul edilir. Tam tersi de geçerlidir: Vergi kaçırmak yasal olmayabilir ama bazı ülkelerde “başarılı iş zekâsı” olarak görülür.
Gelecekte Yasal Olmayan Ne Olacak?
Teknoloji, yapay zekâ, genetik mühendisliği gibi alanlar geliştikçe “yasal olmayan” kavramı da yeniden tanımlanacak. Örneğin, yapay zekânın ürettiği bir sanat eserinin telif hakkı ihlali sayılması ya da bir DNA düzenleme deneyinin etik olup olmaması gibi konular, geleceğin yasalarını şekillendirecek.
Toplumlar değiştikçe, yasalar da değişecek. Bugün suç sayılan bir eylem, yarının normal davranışı olabilir.
Sonuç: Yasal Olmayan Sadece Bir Yasak Değildir
“Yasal olmayan nedir?” sorusunun yanıtı, düşündüğümüzden çok daha karmaşık. Bu kavram sadece hukuk kitaplarının içinde değil; insan yaşamının, vicdanın, kültürün ve zamanın içinde şekillenir. Yasalar bize yol gösterir ama onları yorumlayan daima insanın kendisidir.
Belki de önemli olan, neyin yasa dışı olduğunu bilmekten çok, neden öyle olduğunu anlamaktır. Çünkü her yasa maddesinin ardında bir hikâye, bir travma, bir tecrübe vardır.
—
Peki siz ne düşünüyorsunuz?
🔎 Sizce bir davranış yasa dışı olsa da doğru olabilir mi?
💭 Hiç vicdanınızla yasalar arasında kaldığınız bir an yaşadınız mı?
Yorumlarda düşüncelerinizi paylaşın; çünkü bu sorunun cevabı, belki de hep birlikte yeniden yazacağımız bir gelecekte saklı.